"Longventielen hebben mijn leven veranderd."
"Ik at vroeger mijn avondeten in drie porties. Na de eerste portie om 5 uur lag ik anderhalf uur op bed op bij te komen," vertelt Wyanda Wilstra. Wilstra heeft ernstige COPD en is in november 2024 behandeld met longventielen, wat haar leven veranderde. Voordat ze longventielen kreeg was het een kwestie van overleven. Na de behandeling voelde ze direct verschil. Karin Klooster van het UMCG en patiënt Wyanda Wilstra vertellen hoe het plaatsen van de innovatieve longventielen verliep.
COPD is een chronische longziekte. De longen en luchtwegen zijn beschadigd waardoor mensen minder goed kunnen ademen. Mensen met COPD hebben chronische bronchitis (ontstoken luchtwegen) of longemfyseem (de longblaasjes verdwijnen), maar een patiënt kan ook zowel bronchitis als emfyseem hebben. Bij Wyanda Wilstra gaat het uitsluitend om longemfyseem, wat een groot effect had op haar dagelijks leven. Ze was erg moe, viel veel kilo's af en bij activiteiten als aankleden was ze extreem kortademig. "Bij patiënten met COPD zien we vaak dat ze afvallen, omdat er sprake is van heel veel ademarbeid. Ademen kost dan zoveel energie, daar kun je niet tegenop eten," vertelt onderzoeker Karin Klooster, die daarnaast coördinator is van het Bronchoscopisch Interventie Centrum bij het UMCG.
De oorzaak van Wilstra's klachten was lang onduidelijk. De huisarts regelde uiteindelijk een longfunctietest, waarop de ernst van de COPD dermate zichtbaar was dat ze een week later bij de longarts in het ziekenhuis in Sneek terecht kon. "De arts zei dat ze in Sneek niks meer voor me konden doen en dat longventielen misschien een oplossing waren. Ik werd doorverwezen naar het UMCG," vertelt Wilstra. Ze bleek een goede kandidaat om de longventielen te krijgen, want niet iedereen komt in aanmerking.
Hoe werken longventielen?
Iedereen heeft in de longen een restvolume aan lucht, ook als je hard uitademt. De totale longcapaciteit wordt bepaald door de lengte, het biologisch geslacht en de leeftijd van diegene. Als iemand een totale longcapaciteit van zes liter heeft, dan is een restvolume van ongeveer twee liter normaal. Dat is zo'n 30% van de totale longcapaciteit. Bij mensen met COPD is het restvolume veel hoger, waardoor de verhouding van bruikbare lucht en restvolume uit balans raakt. Door het plaatsen van longventielen kan er alleen lucht uit en kan er geen nieuwe lucht in het deel van de beschadigde longen komen tijdens het ademen, waardoor het restvolume kleiner wordt. De balans tussen bruikbare lucht en het restvolume wordt op die manier door de ventielen verbeterd. Wilstra: "Ik had zo'n 24% longinhoud, en zo'n zes liter restlucht. Door de ventielen is de longinhoud naar 41% gegaan. Ik voelde gelijk na de ingreep verschil. Ik kon niet ophouden met huilen."
De behandeling met longventielen is alleen geschikt voor COPD-patiënten met longemfyseem en met een dichte scheidingslijn tussen de twee longkwabben. Klooster legt uit: "De longkwabben worden aangelegd tijdens de embryonale ontwikkeling en soms groeien ze zo dat er een onderbreking in de scheidingslijn tussen de kwabben ontstaat. Dat is voor mij en jou niet erg, maar voor de effectiviteit van de longventielen zijn we er via een onderzoek achter gekomen dat het cruciaal is dat de scheidingslijn afgesloten is. Alleen dan kan er geen nieuwe lucht in het beschadigde deel van de longkwab komen. Anders is het alsof je de voordeur dicht doet en je zet de achterdeur open."
Afbeelding van een longventiel, bron Bronchoscopisch Interventie Centrum van het UMCG.
Doorontwikkeling behandelingen voor COPD
Het verbeteren van de effectiviteit van longventielen en het ontwikkelen van andere COPD-behandelingen gaat onverminderd door binnen het Bronchoscopisch Interventie Centrum van het UMCG. Er is al een lange weg afgelegd. Zo werd het onderzoek naar de effectiviteit van longventielen, bij mensen met gesloten en open scheidingslijn tussen de longkwabben, mede in het UMCG uitgevoerd. Ook is er vanuit het UMCG de aanvraag gedaan om longventielen te vergoeden via de verzekering, wat sinds 2017 het geval is. Hierdoor kunnen er veel meer patiënten geholpen worden. Ook werd er gekeken wat voor effect het had als patiënten voor de longventielenbehandeling een revalidatieprogramma volgden. Wat bleek? Het maakt geen verschil.
En er staan nog meer onderzoeken op de rol. "We zijn ook bezig met onderzoek naar andere behandelingen waarbij we niet een hele longkwab afsluiten, maar veel meer target-gericht kunnen werken met stentjes plaatsen in de luchtwegen. Die stentjes zien eruit als veertjes, zoals in een balpen, en plaatsen we in de luchtwegen die slap zijn zodat de luchtweg goed open blijft staan. De resultaten zien er veel belovend uit, we beginnen binnenkort met vervolgonderzoek. Dat is mooi, want dan kunnen we ook patiënten helpen die niet in aanmerking komen voor longventielen," vertelt onderzoeker Karin Klooster van het UMCG. "We kijken ook naar manieren om de scheidingslijn tussen de longkwabben te dichten met een soort lijm. Die lijm zorgt voor een ontstekingsreactie waardoor de scheidingslijn dichtgroeit door het ontstaan van littekenweefsel. Deze behandeling doen we al binnen studieverband." Alles om meer COPD-patiënten te kunnen helpen en nog meer levensveranderende behandelingen te kunnen uitvoeren. Patiënt Wyanda Wilstra: "Voor de behandeling was ik heel slap, mede door het gewichtsverlies. Nu ik naar de fysio ga, lukt me steeds meer. Ik kan nu zelfs fietsen!"
