Thuis bloed afnemen verbetert zorg voor transplantatiepatiënten
Voor patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, is afweeronderdrukkende medicatie van levensbelang. Te weinig van de medicatie kan leiden tot afstoting, een te hoge dosering is schadelijk voor het lichaam. Om de werking van deze medicatie te onderzoeken, is een nieuwe medicatiemeting via dried blood spots ontwikkeld. Dit kan de patiënt zelf vanuit huis doen. Internist/nefroloog Hanneke Bouwsma en ziekenhuisapotheker/klinisch farmacoloog Dirk Jan Moes van het LUMC vertellen over deze nieuwe techniek. “Patiënten zijn zo veel meer betrokken bij hun eigen gezondheid.”
Om te weten hoe een patiënt reageert op de afweeronderdrukkende medicatie, wordt in het LUMC al een aantal jaren een medicijncurve geprikt, waarbij gedurende drie uur ieder uur wordt gekeken naar de concentratie van het medicijn in het bloed. Tot een paar jaar geleden moesten patiënten daarvoor regelmatig een hele ochtend in het ziekenhuis aanwezig zijn. De uitslag van deze onderzoeken kwam na het bezoek aan de nefroloog, waardoor er nog een aparte belafspraak gemaakt moest worden om de uitslag en eventuele aanpassing van de dosis te bespreken.
Ziekenhuisapotheker Dirk Jan Moes en internist-nefroloog Paul van der Boog bedachten dat dit anders zou moeten kunnen. Met een groep van honderd patiënten werd een thuismonitoringsonderzoek gestart waar onder andere werd gekeken naar bloedafname thuis en actieve deelname van de patiënt aan de eigen behandeling. Naast begeleiding via een portaal werden er verschillende devices getest, waarmee op een eenvoudige manier een druppel bloed afgenomen kan worden via een vingerprik. Daarin konden de medicijnspiegels worden gemeten. “Door de COVID-pandemie werd de urgentie groter voor thuisafname en kwam er een flinke versnelling van het project”, vertelt Moes. “In die periode wilden we deze kwetsbare mensen zo min mogelijk in het ziekenhuis laten komen.”
Na de eerste onderzoekstrajecten zijn er veel stappen gezet. Dankzij de betrokkenheid van klinisch chemicus Arjan Albersen en medewerkers van veel verschillende afdelingen binnen het LUMC is het gelukt om de thuisafname volledig onder te brengen in de routinematige patiëntenzorg.
Thuisafname
Dit heeft geresulteerd in de huidige methode van dried blood spots (DBS). De patiënt krijgt een aantal keren per jaar een speciale set voor thuisafname thuisgestuurd. In de set zit, naast kleine naaldjes voor een vingerprik en een labformulier, een speciale DBS-kaart. In de kaart zitten buisjes die het bloed uit de vingerprik ‘opzuigen’ en vervolgens aanbrengen op een speciaal filterpapiertje. Als de patiënt dit een aantal keren met tussenpozen heeft herhaald, stuurt hij dit terug naar het ziekenhuis. In het lab worden de bloedmonsters gelabeld en verder onderzocht. Middels een speciale techniek kan de laborant de concentratie afweeronderdrukkende medicatie uit het bloed halen. De uitslag gaat daarna naar de nefroloog, die bekijkt of er een dosisaanpassing nodig is. Internist-nefroloog Hanneke Bouwsma: “In driekwart van de gevallen is dat nodig.”
Ze vertelt dat de patiënt de testen een paar weken vóór het consult bij de nefroloog uitvoert. “Daardoor kan ik tijdens onze afspraak meteen deze uitslagen meenemen en met de patiënt overleggen.” Een bijkomend voordeel is dat de patiënt zelf de uitslagen kan bekijken in het online patiëntendossier. “Daardoor zijn patiënten veel meer betrokken bij hun gezondheid. Ik hoor regelmatig: ‘Dokter, van welke streefspiegel moeten we uitgaan?’ Daardoor wordt het veel meer een gelijkwaardig gesprek.”
Inmiddels is de procedure zo vereenvoudigd, dat tenminste 80 procent van de patiënten met de kit uit de voeten kan. Het hele proces is, van aanvraag tot verzending, geïntegreerd in het elektronisch patiëntendossier. Patiënten krijgen hun pakket met een track-and-trace code thuis gestuurd. Mocht het toch te ingewikkeld zijn, dan kunnen de zorgverleners voor hun patiënt een demonstratie aanvragen bij de Centrale Bloedafname. Daardoor wordt de kans op correcte afnames en therapietrouw groter. Moes: “Als het echt niet lukt, dan nodigen we de patiënt alsnog uit op de poli om bloed te komen prikken.”
Kosten besparen
Omdat het snel gaat met de ontwikkeling van de devices voor thuisafname, wordt deze methode inmiddels ook voor andere ziektebeelden toegepast. Moes: “Dit gebeurt al bij verschillende soorten antibiotica, maar ook voor bepaalde kankermedicijnen. Sommige van deze medicijnen zijn extreem duur, als je de dosering precies kunt aanpassen op de behoefte van de individuele patiënt, kan dit naast veel bijwerkingen mogelijk ook veel kosten besparen.”
Bouwsma vertelt dat er inmiddels wordt gekeken naar een volledige digitale consultvoering voor de opvolging van transplantatiepatiënten. “Als de patiënt alle bloedafnames thuis kan doen, zal wellicht ook ons consult digitaal kunnen plaatsvinden. Dat is voor de patiënt veel prettiger en minder belastend. Hoe minder ziekenhuisbezoeken, hoe beter.” Wel vindt de nefroloog het belangrijk om, naast de telefonische consulten, de patiënt minimaal eens per jaar te zien. “Dat kan live maar ook met videobellen.” Lachend: “Ik zie mijn patiënten graag.”
