"Voor duurzaamheid staan mensen spontaan op”
Op 4 november 2022 ondertekende de NFU namens de zeven umc’s van Nederland de Green Deal 'Samen werken aan Duurzame Zorg'. Deze Green Deal Duurzame Zorg 3.0, ondersteund door het ministerie van VWS, werd destijds getekend door een vijftiental partijen; onder andere door brancheorganisaties uit de zorg, Zorgverzekeraars Nederland en de vereniging van banken. Anderhalf jaar later zijn er in totaal 335 ondertekenaars en komen er nog altijd partijen bij.
De bereidheid vanuit het veld om met verduurzaming aan de slag te gaan, is groot. Als aanjager van duurzaamheid in de zorg publiceert het ministerie van VWS de nieuwsbrief Duurzaamheid en Gezondheid. In de eerste editie van 2024 werden vier groene vragen aan Barbara Goezinne, directeur-generaal Curatieve Zorg bij het ministerie van VWS gesteld. In de tweede editie van dit jaar is het de beurt aan Joke Boonstra, vice-voorzitter van de raad van bestuur Erasmus MC en voorzitter Duurzaamheid van de NFU.
De Green Deal Duurzame Zorg 3.0 is anderhalf jaar geleden ondertekend, wat is er sindsdien binnen de umc’s gebeurd op dit gebied?
“Er gebeurt binnen en tussen de umc’s veel op meerdere niveaus. Zo zit ik vaak samen met andere umc-bestuurders en duurzaamheidscoördinatoren om de tafel om te bespreken hoe we duurzaamheid kunnen integreren in ons onderwijs en vervolgopleidingen, onderzoek en patiëntenzorg. Daarbij kijken we welke stakeholders we hebben en welke sparringpartners er zijn, hoe we onze kennis kunnen delen en waar er nog kennis ontbreekt. Naast deze overleggen, zitten de duurzaamheidscoördinatoren van de umc's ook geregeld bij elkaar.
Vanuit de werkvloer ontstaan veel mooie initiatieven. Zo heeft een collega van mij de ‘paracetamol challenge’ geïntroduceerd. Daarbij worden zorgverleners op een ludieke wijze aangemoedigd en uitgedaagd om in plaats van intraveneus paracetamol een tablet te geven. Dat is niet alleen veel goedkoper, het scheelt een factor 10 aan CO2 en een factor 30 aan afval. Je ziet dat andere ziekenhuizen in de regio door zo’n challenge ook mee gaan doen. Dit is een mooi voorbeeld hoe umc’s binnen de regio initiatief nemen, met hun ketenpartners samenwerken en de betrokkenen elkaar versterken. En zo zie ik nog veel meer goede initiatieven bij veel verschillende zorginstellingen. Ook tussen umc’s vindt veel uitwisseling plaats. Dit gebeurt op bestuurlijk niveau maar ook bijvoorbeeld tussen de duurzaamheidcoördinatoren. We kunnen wel zeggen dat het thema duurzaamheid niet meer weg te denken valt van de overlegtafels en in de praktijk.”
Waar is op dit moment op het gebied van duurzaamheid in de zorg de meeste winst te behalen?
“Het is belangrijk dat we zoveel mogelijk met elkaar delen en van elkaar leren. Dat gebeurt achter de schermen al heel veel. Zorgprofessionals spreken elkaar bijvoorbeeld binnen hun eigen beroepsvereniging. Er zijn verder ook veel regiotafels. Zo hebben wij hier in de regio Rijnmond een groene tafeloverleg met alle samenwerkende ziekenhuizen. Zij zitten bij elkaar om kennis en ervaringen over duurzaamheid uit te wisselen. Als bestuurders moeten wij goed kijken hoe we professionals daarin blijven ondersteunen. De goede ideeën die er al zijn, moeten eenvoudig door anderen over te nemen zijn.
Duurzaamheid is echt een onderwerp waarop we samen moeten optrekken; met het hele zorglandschap, van leverancier tot zorgprofessional. En dat betekent verantwoordelijkheid nemen en niet naar elkaar gaan wijzen. Het grootste gedeelte van onze CO2-voetafdruk is scope 3: de CO2 uit het productieproces van dat wat wij inkopen, zoals medicijnen of wegwerpartikelen voor in de operatiekamer. Dan zou je de leveranciers kunnen gaan vragen om verder te verduurzamen. Maar deze leveranciers kunnen weer naar hun leveranciers wijzen. De zorgverzekeraars zouden op hun beurt weer naar ons kunnen wijzen om hun duurzaamheidsdoelen te halen. Maar daar worden we niet wijzer van. We moeten veel meer in gezamenlijkheid naar oplossingen zoeken. De gezamenlijke opgave is zo groot dat we elkaar meer dan ooit moeten opzoeken. Dat gaat verder dan samenwerken of partnerships. We hebben gewoon een heel groot maatschappelijk doel dat ons allemaal raakt, privé en in het werk. Er zit gelukkig veel positieve energie op. Duurzaamheid is een onderwerp waar je vrijwel nooit hoeft te vragen wie wil meedoen; veel mensen staan er spontaan voor op. Dat is echt fantastisch.”
Welke ontwikkelingen zie je aankomen?
“Het voelt ook alsof we klaar zijn voor een grotere transformatie. Ik zie steeds meer bewustwording, op elk niveau. Internationaal wordt de klimaatcrisis nu gezien als een gezondheidscrisis. Dat heeft een enorm effect, binnen de gezondheidszorg maar ook buiten onze sector. Het vergroot de urgentie nog meer en helpt met de hele transitie naar een duurzame samenleving. Aan de andere kant is er ook nog veel nodig, want ingewikkeld is deze transitie nog wel. En vergeet niet dat het ook kostbaar is. Leveranciers geven aan dat ze best kunnen verduurzamen. Alleen hangt daar dan wel een prijskaartje aan. Dus we moeten de komende tijd, samen met het hele veld, kijken welke innovatieruimte er is. Er kan veel meer dan wat we nu zien; in het verduurzamen van producten, door meer te recyclen, door minder te gebruiken, of slimmer te gebruiken.”
Wat betekent duurzaamheid voor jou persoonlijk?
“Mijn dochter wees me recent fijntjes op de vrijblijvendheid die er nog steeds bestaat op het onderwerp duurzaamheid. Ze zei laatst: "Leuk hoor mam, wat je allemaal doet daar met duurzaamheid enzo. Maar wij hebben daar ook gewoon recht op hè, onze generatie". En zo is het maar net. Duurzaamheid lijkt voor onze generatie soms een keuze te zijn; een optie waar je eventueel voor kan kiezen. Zij en haar generatie zien een duurzame samenleving als een mensenrecht. Dus niet als iets wat je ernaast doet, maar wat je hoort te doen en goed hoort te doen voor de volgende generaties.”
